image/svg+xml

De klokkenluidster van Steenwijk

Verhaal

De klokkenluidster van Steenwijk

Plaatje bij verhaal: dsc06231_0_0_0.jpg

Lammegien Boonstra - van den Boer was van 1925 tot december 1964 klokkenluidster van de Sint Clemenskerk in Steenwijk. Dagelijks maakte ze drie keer de gang naar de toren om daar het touw van de klok ter hand te nemen en de klok in beweging te brengen om aan de bevolking te laten horen hoe laat het was: 8 uur 's morgens, 12 uur 's middags en 6 uur 's avonds. Dat was waar zij voor was aangesteld maar er zullen ook andere momenten geweest zijn waarop de gang naar de toren werd gemaakt: geboorte van de prinsessen of het overlijden van een koninklijke hoogheid in 1962.

De luidklok fungeert hier als een middel van communicatie tussen overheid en inwoners in een tijd waarin nog lang niet iedereen de beschikking had over een tv toestel. Mogelijk heeft de klok ook geluid op de avond van de dodenherdenking 4 mei voorafgaande aan de plechtig bijeenkomst. Lammegien zal dus heel wat keren in haar toren zijn geweest. Het is voor haar te hopen dat het touw van de klok ook direct in de hal hing bij de toreningang aan de Vrijthofstraat. Het touw moet dan een formidabele lengte hebben gehad omdat de klok al hoog boven het stadsgewoel hangt. Indien niet dan zal zij toch de trap hebben genomen om op de luidzolder te komen en vlak onder de klok te staan. In die lange ambtsperiode heeft zij meer dan 42.000 het touw ter hand genomen. Of Lammegien ook de kok heeft geluid voor de Erediensten? De aanhef van het IVe gebod is: ,,Zes dagen zult gij arbeiden en al uw werk doen maar op de zevende dag zult gij geen werk doen gij noch uw ....." etc.

Voor sommige beroepsgroepen geldt de zondag niet als rustdag, het zou bijna onvoorstelbaar zijn maar geeft wel een streng arbeidsethos aan. Naar hedendaagse maatstaven is het ook bijna niet meer denkbaar. Heden ten dage zou dat al uit het oogpunt van gehoorbeschadiging niet langer toegestaan worden, en op filmpjes die met regelmaat te zien zijn hebben alle klokkenluiders ook gehoorbeschermers op. Zeker bij een gelui dat uit meerdere klokken bestaat is het gebeier oorverdovend mede afhankelijk van het aantal klokken en hun gewicht. We zullen het beste hopen voor Lammegien en er vanuit gaan dat zij met beide benen op de grond kon blijven staan. 

Zwaar werk?

Is het luiden van een klok zwaar werk? Nee, als de klok in de stoel goed in balans hangt is er geen enkel vuiltje aan de lucht en is het in beweging brengen van het touw voldoende om uiteindelijk de klok mee te krijgen. Er zijn klokkenluiders die het presteren om met een soepele beweging twee luidklokken tegelijk ten gehore te brengen.

Ook voor de zwaardere klokken geldt hetzelfde: mits goed opgehangen zijn ze snel en goed in bweging te krijgen. Hangen aan een touw is alleen in verhaaltjes te zien, een spartelende klokkenluider die tegen wil en dank omhoog getrokken wordt, dan heb je het touw ook niet tijdig laten vieren. Het wordt een ander verhaal als de klok niet kaarsrecht in de stoel hangt, de klokkenluider moet dan een natuurlijk aanwezige tegenstand per haal van het touw overwinnen en dan is het topsport. Dat uit het lood hangen kan allerlei oorzaken hebben: de bouwkundige constructie was nooit helemaal zuiver, de stoel is iets scheef komen te staan in de loop van de eeuwen om er eens twee te noemen. Dergelijke euvels zorgen er bijkans voor dat een klok van 350 kg moeilijker in beweging is te krijgen dan een klok die 2 of 3 keer zo zwaar is. Na het tijdperk van Lammegien was het ook afgelopen met het handmatig luiden van de klok, de gemeente Steenwijk heeft toen geïnvesteerd in een elektrische aandrijving van de luidklok.

Klokkenluiders

Mijn eigen ervaring met een luidklok begon in 1978 en duurde tot 1984, de luidklok hing in de mooiste toren van Haarlem, de Bakenessertoren. Na mijn verhuizing was het snel afgelopen met het klokluiden, de opvolger kon de juiste cadans niet te pakken krijgen en de buurtbewoners kwamen tegen dat gerommel in verzet. Het klokkentouw werd aan de wilgen gehangen. Los van de prestatie van Lammegien zij wordt in naamsbekendheid voorbijgestreefd door de legendarische klokkenluider van de Notre Dame in Parijs.

De klokkenluider in de figuurlijke betekenis. Dan wordt er al snel gedacht aan het huis van de klokkenluider waar vermeende misstanden anoniem gemeld kunnen worden. Dat was ver voor de tijd van Lammegien, daar hoefde zij zich allerminst zorgen over te maken. Misschien wel zorgen over de beloning en alle beslommeringen van alledag. Voor 40 jaar zou zij misschien een Koninklijke Onderscheiding hebben gekregen maar eigenlijk is het standbeeld naast de toren een veel mooier eerbetoon.

Uit de notulen van de gemeenteraad van Steenwijk komen twee voorgangers van Lammegien naar voren. Hendrik Oosterhof is klokkenkluider tot aan zijn overlijden in 1907. Na zijn overlijden volgt Hendrikje Oosterhof hem in deze functie op. Hendrikje doet dat voor een jaarsalaris van 60 gulden. Mogelijk dat bij de aanstelling van Hendrik ook nog een instructie tevoorschijn komt. Het is even wachten op dat moment als de notulen van de raad iets verder terug in de tijd aan de orde komen.

In mei 1899 stelt de gemeenteraad een verordening vast voor het gebruik van de luidklok(ken) van de Sint Clemenskerk. De aanvraag heeft betrekking op het overlijden van iemand in de gemeente. Het laten luiden van de luidklok op de dag van het overlijden of naar aanleiding van het overlijden kost 1,50 gulden, het luiden op de dag van de begrafenis kost 2 gulden. Dit alles bij de aanvraag en voorafgaande aan het luiden te voldoen tegen overhandiging van een kwitantie. Mocht de burgemeester besluiten dat de aanvraag voor het gebruik van de luidklok(ken) niet kan worden toegestaan dan volgt op vertoon van de kwitantie restitutie van het betaalde bedrag.  

bijdrage geplaatst: 1 september 2016

Titelafbeelding: auteur

Auteur:Vincent Erdin
Trefwoorden:Klokluiden, In dienst van de stad
Personen:Lammegien Boosntra - van den Boer
Periode:1925-1964
Locatie:Steenwijk
Thema's:In dienst van de stad

Reacties

Er zijn nog geen reacties op dit item

Plaats een reactie

Velden met een zijn verplichte velden.