Opstand in Blokzijl

Op de Dag van de Geschiedenis 2018 aandacht voor twee Opstanden in Blokzijl

Bij het woord Opstand wordt direct gedacht aan krijgshandelingen ten tijde van een oorlog, dat is niet geheel ten onrechte. Het was ook hetgeen waar op de Dag van de Geschiedenis op 20 oktober in Blokzijl veel aandacht naar uitging. Leden van een compagnie waren gegroepeerd in een kampement aan de Zeedijk. In de loop van de middag zouden zij naar de vestingwal van Blokzijl marcheren en daar verschillende demonstraties geven bij het kanon, de schutters en de piekeniers kwamen in actie en tot slot mocht de jongste lichting piekeniers aantreden. Dit laatste tot vermaak van de jeugdige deelnemers zelf waarbij de piek soms langer was dan de kleine piekenier.

In het dorpshuis De Ploats werden twee lezingen gehouden en daar ging het met name over de langdurige staking bij de firma Loos, een grote gevestigde houthandel die al decennialang aan Blokzijl was verbonden maar waar het medio 1924 behoorlijk mis is gegaan. Het verzet betrof de arbeidsvoorwaarden die bij de firma werden gehanteerd en met name het niet naleven van de rusttijden. Volgende vakbonden die op dat moment actief werden of net waren opgericht maakten de arbeiders te lange werkdagen en ook tijdens de pauzes werden zij incidenteel geacht door te werken. Voor arbeiders die zich net hadden aangesloten bij een vakbond werd het een hard gelach, zij konden vertrekken en zaten zonder loon thuis. Er waren genoeg werkwilligen die hun plaatsen in wilden nemen. Uiteindelijk overleefde de firma Loos deze rampzalige periode niet. Behalve dat de firma Loos faillissement aanvroeg en kreeg verlieten tal van inwoners de stad op zoek naar werkgelegenheid elders. De staking vormde de climax van de al eerder in gang gezette neergang van Blokzijl als stad en gemeente. 

De tweede lezing handelde over de Opstand van 1672 het Rampjaar waarin de Republiek werd aangevallen door vier omringende legermachten. Op veel gevechtsfronten werd strijd geleverd zo ook in Blokzijl. Omdat Blokzijl zich niet gewonnen gaf en stand bleef houden kreeg de stad voor deze betoonde heldendaad stadsrechten.

De Opstand van 1672 werd op zaterdag 20 oktober tijdens de Dag van de Geschiedenis dunnetjes overgedaan. De gevechtstechniek werd uitgelegd: 1 schot per minuut, door de schutters in twee rijen op te stellen kon er vrijwel onafgebroken worden geschoten, terwijl de een schoot kon de ander opladen en door steeds van plaats te wisselen kreeg de gevechtslinie een repeterend karakter. De kans van een loos schot was 1 : 6, zoiets doet nu behoorlijk achterhaald en gedateerd aan. Maar hier hadden niet alleen de Staatse troepen last van maar in feite iedere soldaat die een geweer hanteerde en daarmee ook de vijandelijke troepen. Tussen deze gevechtshandelingen moesten de piekeniers de vijandelijke troepen met hun lange pieken op afstand zien te houden.

Het schietklaar maken en het afvuren van een kanon was een tijdrovende bezigheid: schoonmaken van de vuurmond, laden, richten en vuren maar het resultaat van een schot kon zijn dat je de vijand op een afstand van 200 meter schade toe kon brengen. 

Na deze demonstratie nog een proeve van bekwaamheid voor de jonge garde die ook wel eens met een piek wilde marcheren. 

Nog een opmerking over de schutters die staan afgebeeld op de kopfoto: ze zijn allebei van hetzelfde leger maar dragen verschillende kledij. In de 17e eeuw waarin de Opstand zich voordeed was er nog geen uniform zoals het leger dat heden ten dage kent. Iedere soldaat was verantwoordelijk voor zijn eigen wapenrok en uitrusting. Zagen we daar onlangs niet een herhaling van anno 2018 toen in oktober bekend werd gemaakt dat soldaten die in november op oefening zouden gaan in Noorwegen een zak geld kregen (1.000 euro) om zelf hun warme winterkleding aan te schaffen, wel volgens voorschrift omdat het niet lukte tijdig een centrale aanbesteding rond te krijgen. Het plan om particulieren zelf legerkleding te laten kopen kreeg de nodige kritiek te verduren in de Tweede Kamer der Staten Generaal. 

Bijdrage geplaatst: 22 oktober 2018

afbeeldingen: auteur